ДурӯғДар бораи дурӯғ гуфтану дурӯя будани шахс Худованд мефармояд: “Чун сухани беҳударо шунаванд, аз он эъроз кунанд.” (Ароз, дур гуфтан) (Сураи Қасас: 55)
“Аз мардум пинҳон мекунанд ва аз Худо пинҳон намекунанд ва ӯ бо эшон аст, он гоҳ ки дар шаб машварат кунанд, дар мавриди он чи Худо намеписандад аз тадбир ва Худо ба он чӣ мекунанд муҳит ва дар баргиранда аст. (Сураи Нисо: 108)
Ҳадиси 916
Шарҳ: Мусалмон боист дар ҳузур ва ғиёби (ғоиби) дигарон ростгӯ бошад, на ин ки дар ҳузури касе тавре сӯҳбат кунад ва дар ғиёби ӯ ба шакли дигар.
Эй писар, бидон ки дар ҳозиру ғоибии кас дурӯғ магӯ. Дурӯягӣ хислати бади инсонӣ. Дурӯя мисли ҷодугарест, ки дар ҳозират дигар гап мезанаду аз оқибат сухани дигар мегӯяд. Агар болои коре ҳозир бошӣ ба тарафайн ростгӯ шав.
Ҳадиси 917
Аз ибни Масъуд (р) ривоят аст, ки Расули Худо (с) фармуд: Ҳамоно ростӣ ба сӯи тоъат раҳнамоӣ мекунад ва тоъат ба сӯи биҳишт ва ҳароина шахс рост мегӯяд, то ин ки дар назди Худованд сиддиқ (ростгӯ) навишта мешавад ва ҳамоно дурӯғ ба сӯи маъосӣ раҳнамоӣ мекунад ва маъосӣ ба сӯи дӯзах ва ҳароина шахс дурӯғ мегӯяд, то ин ки дар назди Худованд каззоб (дурӯғгӯ) навишта мешавад.
Ҳасад
Эй писар, бидон ки ҳасад ба одамӣ бадбахтӣ орад. Аз ҳасад доимо бипарҳезед, зеро ҳасад аз шахс некиҳоро мехӯрад, чӣ тавре ки ҳезум дар оташ месӯзад. Ҳеҷ гоҳ аз хӯрдан ва пӯшидан ба сарватманд ҳасад мабар, то аз фазлу иҳсону неъматҳои Худовандӣ маҳрум нагардӣ. Дар ин бобат ақл ва фаросат ба кор ояд. Дар гуфтор парҳезгор бош, дурушт сухан магӯ. Ҳамаи ин каломро дар овони булуғи (балоғат) омӯз. Ва аз он чие ки найҳ (манъ) аст дурӣ ҷуй. Бо ашхоси ботакаббур, дурӯғгӯ ҳамсӯҳбат мабош.
Эй фарзанд, бидон ки дар зиндагӣ ҳеҷ гоҳ ба ҳоли бародари хеш маханд. Агар ӯ ғамхӯрда бошад, тасаллӣ бидеҳ. Дар кори нек мадад намо. Дар афтодагӣ дасташ бигир. Ин ҳам дунболи некӣ кардан аст. Ту бидон ки Рӯдакии панҷрӯдӣ дар даҳсолагӣ Қуръон аз бар карда, дар масоили накӯӣ кардан фармудааст:
Ин ҷаҳонро нигар бо чашми хирад,
Не бад-он чашм к-андар ӯ бингарӣ.
Ҳамчу дарёст в-аз накӯкорӣ,
Киштие соз то бад-он гузарӣ.
Ҳадиси 945
Аз Восила ибни Асқаъ (р) ривоят аст, ки Расули Худо (с) фармуд: Дар баробари ғами бародарат изҳори шодӣ макун, зеро шояд Худованд ӯро мавриди раҳмат қарор дода ва туро ба он мубтало созад.
Зиёрат
Эй фарзанд, бидон ки ҳангоми гузаштан аз водии хомӯшон (қабристон) аввал ба аҳли қубур салом гӯй. Он мавзеест, ки пас аз мавт рӯҳ аз тан (бадан) ҷудо гардад ва аҷсом (ҷисм) он ҷо гузоранд. Ту бидон, ки дар ин даҳри (дунё) фонӣ ҳеҷ кас намонад.
На сарватманду на дарвеш. Кадом рӯзе қисмат (умр) поён пазирад мадфани (дафнгоҳ) аҳли инсон он ҷост. Бинобар ин, кӯшиш бикун то дар ин гетӣ аз хеш накӯноми боқи монад. Чунин шахсро пас аз маргаш ҳам мардум зикри хайраш кунанд. Ту бидон, ки дар ин марзи рӯшану офтобӣ, нурпозу неъмат касе намонад ва ҳама реҳлат (сафар) кунанд. Дар ин боб гӯяндаи афкори Исломӣ Шайх Бобо Тоҳири Урёни Ҳамадонӣ чунин мегӯяд:
Ба қабристон гузар кардам каму беш,
Бидидам ҳоли сарватманду дарвеш.
На дарвеше ба гӯре бе кафан рафт,
На давлатманд бибурд зи як кафан беш.
Ёди гузаштагон
Фаромӯш масоз, ки пас аз марги падару модар, пайвандон ва силаи раҳм ба рӯҳи арвоҳон дуъо кун, ки Малоикаҳо омин бигӯянд, то савобе ёбӣ. Мурдани волидайн ҳақ аст. Ва бидон, ки марг дар гиребони инсон аст. Ҳар шаб ба тарафи дасти рост хоб кун. Ҳазрати Муҳаммад салаллоҳи алайҳи васаллам вақте мехобидан ба тарафи рост паҳлӯ мезаданд ва дасти рости хеш зери сар гузошта мегӯянд:
“Аллоҳумма қиний ъазобака явма табъасу ъибодака.” Яъне, “Парвардигоро, маро аз рӯзе ки бандагонатро бармеангезӣ аз азобат нигоҳ дор.”-Аз хоб низ бо тарафи рост бархоста “Субҳоналлоҳ” бигӯ ва ба даргоҳи Раззоқи Олам шукр кун. Шахси шокир доимо собир (сабркунанда) бошад. Чунин ашхос (шахс) рӯй ба даргоҳи Илоҳӣ оварад ва бо амри ӯ дари биҳишт кушода ва аз оби Кавсар сероб гардад.
Дӯсту душман
Эй фарзанди дилбанд, вақте ба айёми булуғӣ расидӣ дӯстро аз душман фарқ кун. Дӯст он аст, ки дар корҳоят ёрӣ диҳад, дар тангдастият даст бигирад, дар хурсандият хандон бошад, дар ғамгиният ғусса хӯрад. Ва бидон, ки дӯст се тайифанд: ҷонӣ, нонӣ ва забонӣ. Ба дӯсти ҷонӣ ҷонат бидеҳ.
Аз дӯсти нонӣ, ки гирди дастархонат нишаста хӯрад ва туро боз гумроҳат кунад. Дӯсти забонӣ дар забон аст. То тавонӣ аз дӯстони нониву забонӣ дурӣ ҷӯй. Душман он аст, ки ҳамеша дар муқобили ту истад. Ва ҳар вақт зиддат сухан гӯяд. Туро ба гурӯҳе бадном кунад. ӯ кӯшиш кунад, ки туро ба ҳалокат расонад. Аммо бидон, ки баъзеи дӯстон ҳам аз адуи ашадӣ гузаронанд. Ту ҳаракат намо, ки ба касе бухл наварзӣ ва ба азоби Худоят гирифтор нагардӣ. Ба қавли Саъдии суханпардоз, раҳматуллоҳи алайҳ, ки гуфта:
Дӯст он бошад, ки гирад дасти дӯст,
Дар парешонҳоливу дармондагӣ...
Эй фарзанд, бидон, ки вақти роҳ рафтан хушёр бош. Ба замин, гузаргоҳҳо оҳиста гом (қадам) зан, то аз зарби он замин зарб наёбад. Ҳеҷ вақт дар кор шитоб макун. Шитобкорӣ ба шахс зарар оварад. Худо накунад, ки пой бишканад. Ва тамоми умр дард кашӣ. Ва ҷойи бишкаста пайванд шавад, аммо бидон, ки мисли аввала набошад...
Бисмиллоҳ
Эй фарзанд ҳар вақт сари дастархон биншинӣ бигӯ “Бисмиллоҳ” пас аз адои хӯрока (томатӯъ) низ бигӯ “Алҳамдуллилоҳ” ва ба тӯъмаи аз гулӯят гузашта ба даргоҳи Илоҳӣ сипос гӯй. Вақте чой кашӣ бо дасти рост дароз кун. Гирди дастархон бо ҳамнишинон сӯҳбат ор бо нармӣ, сухан бе фаҳшо гӯй, то ҳамнишин аз каломи бемавзун ранҷур нагардад. Сари дастархон дар масоили Ислом, Имон ва Иҳсон ва шариъат, аз зиндагиномаи Ҳазрати Муҳаммад (с) сухан гӯй. Ин як меҳрабонӣ ба фармудаҳои Худои азза ва ҷалла.
Худованд мефармояд: Ва ҳукм кард Парвардигори ту, ки ҷуз Худоро ҳидоят макунед ва ба падар ва модари худ некӯкорӣ кунед. Ҳар гоҳ назди ту якеашон, ё ҳардуяшон ба калонсолӣ бирасад, пас бар эшон уфф магӯ ва бар онон бонг мазан ва сухани некӯ ба онҳо бигӯ ва барояшон бозӯи тавозӯъро ба хотири меҳрубонӣ паст гардон ва бигӯ Парвардигорам, бар онон бибахшой, чунон ки маро дар хурдсолӣ парвариш намуданд. (Сураи Исро: 23-24)
Ҳадиси 210
Аз Абуҳурайра (р) ривоят аст, ки пайғамбар (с) фармуд: Ба хок молида шавад, ба хок молида шавад ва боз ба хок молида шавад, биниш он ки яке аз волидайнашро ва ё ҳар дуро ҳангоми калонсолӣ дарёбад, вале ҳаққашонро адо накарда бошад, пас ӯ ба биҳишт дохил нашавад.
Ҷавонмардӣ
Ҳадиси 218
Аз Баро писари Озиб (р) ривоят аст, ки пайғамбар (с) фармуд: хола монанди модар аст.
Эй фарзанд бо футувват (ҷавонмардӣ) бош дар замона. Ҷавонмардӣ-адлгарӣ аст. Бо ин услуб ӯ ба мақоми маҳмудӣ расад. Дар ин боб асарҳои ҷавонмардӣ аз тарафи Мавлоно Ҳусайн Воизи Кошифӣ “Футувватнома” дар асри ХV ва “Футувватнома”-и Раюзуллоҳ Абдуллозода дар солҳои навадуми асри ХХ навишта шудааст.
Ҷавонмард кист? Ҳотами Той, Нӯшервони Одил. Дар ватандорӣ Рустами Достон. Барои нигоҳ доштани як каф хоки марз Деваштичу Темурмалик ҳам ҷавонмардӣ нишон доданд. Ҷавонмард он аст, ки дар талоши зиндагӣ, ба ҳамаи инсонҳо дасти ёрӣ дароз намояд. Луқмаи (пораи) нон худ нахӯрда ба ятимон диҳад. Ба хотир ор оғози ҷанг дар авоили солҳои навад, дар Ватан аз дасти чанд нохалафе сар зад. Ғосибон мили яроқ бар синаи бародари хеш рост карданд. Писар сайф ба қалби падар кашид. Духтари шаттоҳ шиками модар дарид. Оҳ, он рӯз рӯзи растохез (қиёмат) буд. Ноҷавонмардон даст ба ғоратгарӣ зада, ошёни тоҷикро оташ заданд. Дар кӯчаҳои шаҳр қатор андар қатор ҷавонҳои ба камол нарасида, пирони кордида хуншор мехобиданд. Ҷӯйи хун равон асту равон. Дар гузаргоҳҳо модарони миллат бо ҷонгудози сари фарзанди хеш навҳагарӣ мекарданд. Ҳофизи Шерозии малакутӣ гуфтааст:
Ин чӣ шӯрест, ки дар даври қамар мебинам,
Ҳама офоқ пур аз фитнаву шар мебинам.
Духтаронро ҳама ҷанг асту ҷадал бо модарон,
Писаронро ҳама бадхоҳи падар мебинам...
Бар сари миллат ҷавонмардон омаданд. Мурданд, аммо ба моён осоиштагӣ боқӣ гузоштанд. Зикри хайрашон аз ёдҳо зудуда намешавад. Ту низ, эй фарзанд, кӯшиш кун то дар замона ҷавонмарди ҷовидон бимонӣ. Ва ҷаҳд намо бо дӯстон дар (доф) наҷоти миллат, забон, сарҳади Ватан. (Идома дорад)
Рустами Ато, моҳи феврали 2005, Русия, Перм
Комментариев нет:
Отправить комментарий